Kiedy możemy uznać, że mamy do czynienia nie z samochodem osobowym, ale z ciężarówką. Prostą odpowiedź, że wtedy, gdy pojazd jest przeznaczony do przewożenia ładunku trudno uznać za wyczerpującą, a to dlatego, że nie uwzględnia prawnego aspektu zagadnienia.
Wszelkie kwestie dotyczące przekształceń samochodów osobowych na ciężarowe reguluje Prawo o ruchu drogowym, natomiast zasady homologacji pojazdów są zawarte w Dzienniku Ustaw, a Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej reguluje kwestie warunków technicznych pojazdów oraz zakres ich niezbędnego wyposażenia.
W praktyce możemy mieć do czynienia z dwoma przypadkami. Po pierwsze z fabrycznie nowym pojazdem rejestrowanym po raz pierwszy i to od razu jako samochód ciężarowy albo z pojazdem rejestrowanym po raz kolejny, ale po przerobieniu z osobowego na ciężarowy.
HOMOLOGACJA
Zgodnie z art. Prawa 0 ruchu drogowym producent lub importer nowego typy pojazdu samochodowego obowiązany jest uzyskać nań świadectwo homologacji typu, wydane przez Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej.
Zasady kwalifikacji i warunki dla pojazdów kategorii N1, czyli samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej mniejszej niż 3,5 tony podane zostały w załączniku do rozporządzenia.
Wniosek o zmianę kategorii pojazdu z M (do przewozu osób) na N (do przewozu ładunków) może złożyć tylko producent lub jego upoważniony przedstawiciel. W trosce o bezpieczeństwo wyklucza się możliwość występowania przez podmiot nie mający akceptacji producenta, gdyż tylko on może prawidłowo zaprojektować strukturę pojazdu.
Zmiana kategorii pojazdu może nastąpić jedynie w odniesieniu do samochodu o nadwoziu hatchback-liftback (kareta z klapowymi drzwiami z tyłu nadwozia) i kombi, jeżeli są spełnione następujące warunki:
■ masa ładunku jest większa od masy osób przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych miejsc siedzących;
■ przestrzeń ładunkowa jest oddzielona od przestrzeni do przewozu osób przegrodą spełniającą określone wymagania i wyposażona w zaczepy do mocowania ładunku;
■ istnieje możliwość ewakuacji z przestrzeni ładunkowej;
■ zmiana nie powoduje niezgodności w zakresie homologacji cząstkowych.
Zastosowane przegrody i zaczepy muszą także odpowiadać określonym w przepisach parametrom.
Przegroda powinna wytrzymywać obciążenie odpowiadające dwukrotnej masie ładunku, jaki może być przewożony. Ustala się to przykładając obciążenie badawcze równolegle do osi podłużnej pojazdu za pomocą sztywnej pionowej płyty, prostopadłej do tej osi. Wymiary płyty odpowiadają wymiarom powierzchni czołowej największego ładunku, jaki można umieścić w przestrzeni ładunkowej.
Przegroda powinna być pełna na całym poprzecznym przekroju wnętrza pojazdu do wysokości odpowiadającej 80% oparć siedzeń, a powyżej tej wysokości wynosiła co najmniej 100 mm w dwóch prostopadłych kierunkach.
Zaczepy powinny wytrzymywać obciążenie siłą 250 daN, przyłożoną do góry pod kątem 15° do pionu.
Samochód ciężarowy musi także spełniać pewne warunki ogólne:
■ naciski osi przy umieszczaniu ładunku na geometrycznym środku przestrzeni ładunkowej nie mogą przekraczać dopuszczalnych wartości określonych w świadectwie homologacji;
■ zakres zmiany świateł mijania przy skrajnych stanach obciążenia pojazdu powinien odpowiadać obowiązującym wymaganiom.
Jak zostać posiadaczem samochodu osobowego przerobionego na ciężarowy?
Jest kilka sposobów, najprostsze rozwiązanie to kupno od producenta nowego samochodu z homologacją i zarejestrowanie go, oczywiście jako ciężarowy. Postąpimy też zgodnie z prawem, jeżeli kupimy pojazd w specjalistycznej firmie, która nabyła auto u wytwórcy i zrejestrowała jako osobowe, a następnie dokonała wymaganych zmian i zarejestrowała jako ciężarowe. Możemy też zlecić warsztatowi przeróbkę własnego samochodu zarejestrowanego jako osobowy, a następnie zgodnie z art. 78 ust. 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym w terminie nie przekraczającym 30 dni zawiadomić starostę o zmianie stanu faktycznego wymagającej zmiany danych zamieszczonych w dowodzie rejestracyjnym.
W dwóch ostatnich przypadkach przerobienie zarejestrowanego samochodu osobowego na samochód ciężarowy, czyli zmiana stanu faktycznego pojazdu, musi zostać potwierdzone badaniami w stacji kontroli pojazdów. Zatem stacja kontroli pojazdów określa, czy wprowadzone zmiany w zarejestrowanym samochodzie osobowym upoważniają właściciela do zmiany kwalifikacji na samochód ciężarowy zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
Trudno nie dostrzec pewnej niekonsekwencji w przepisach. Na cóż bowiem zdadzą się rygorystyczne warunki stawiane producentom, jeżeli można je „obejść” przy ponownym rejestrowaniu pojazdu.